حتما شما هم در کلاسهای آموزشی، صفحات مجازی و وب سایتهای گوناگون به خصوص سخنرانان انگیزشی درباره اهمیت هدف گذاری و برنامه ریزی برای آینده شنیده اید اینکه چطور هدف گذاری کنیم و اهداف ما چه خصوصیاتی باید داشته باشند. این مطلب پیرامون شیوه ی هدف گذاری نیست و بنا نداریم پیرامون چگونگی انتخاب اهداف و یا برنامه ریزی برای دستیابی به اهداف صحبت کنیم، بلکه می خواهیم به بررسی یکی از مهمترین دلایل عدم دستیابی به اهداف و بی نتیجه بودن برنامه ریزی ها بپردازیم. عادات و هدف گذاری
Goal oriented vs Habitual behavior
در قدم اول می خواهم یک مفهوم را شرح دهم. برخی از رفتارهای ما مبتنی بر اراده و برنامه ریزی شده اند و برخی از رفتارهای ما مبتنی بر عادات و در واقع تا حدود زیادی غیر ارادی. رفتارهای مبتنی بر عادت به غیر از مکانیسم های طبیعی بدن مانند تنفس، پلک زدن چشم ها و … شامل مواردی می شود که شما در گذشته به طور مکرر آن رفتارها را انجام داده و ذهن شما از انجام آنها پاداش گرفته است. به طور مثال سیگار کشیدن، نگاه کردن مداوم به گوشی تلفن همراه، یا خوردن تنقلات هنگام تماشای تلویزیون ممکن است تبدیل به عاداتی شده باشند که بدون دخالت اراده ما، به طور مداوم انجام می شوند و یا گاهی اعمالی مانند رانندگی کردن، در پس ذهن ما بدون دخالت سیستم آگاه اجرا و کنترل می شوند.
این عادات قدرتمند پس از سالهای سال و تشکیل الگوهای رفتاری در مغز جای میگیرند و عقده های قاعده ای مغز یا “Basal ganglia” مسئول نگهداری و استفاده از آنها هستند. این رفتارهای تکرار شونده که نام آنها را عادت می گذاریم در واقع رفتارهایی اغلب برنامه ریزی نشده و در کنترل سیستم پردازش سریع مغز هستند. حسن این رفتارها برای مغز صرف انرژی کمتر برای پردازش مغزی به نسبت رفتارهای برنامه ریزی شده است. از این رو ترجیح انسانها انجام رفتارهایی است که به آنها عادت دارد.
یکی از دلایل عمده عدم دسترسی ما به اهداف جدید عدم هماهنگی اهداف جدید با عادات گذشته ی ما هستند. شما اهداف جدیدی را در برنامه سالانه خود جای می دهید حال آنکه این برنامه ها و اهداف نیازمند عاداتی جدید هستند. فردی که مطالعه ده کتاب در سال آینده را جزو اهداف خود قرار میدهد اما عادت به مطالعه ی کتاب ندارد، باعث تحمیل یک بار اضافه به ذهنش می شود. و مغز فریب کار هم به مرور او را به سوی کنار گذاشتن رفتار جدید هدایت میکند و در نتیجه شما به هدف خواندن ده کتاب در سال نخواهید رسید. ضمن اینکه حتی اگر با صرف انرژی و قوای آگاه ذهن خود شروع به مطالعه کنید خواهید دید که تمرکز لازم را نداشته و کیفیت پایین مطالعه نتایج مطلوب و مورد انتظار را برای شما در بر نخواهد داشت.
این سیستم مغزی که بقای ما را برای قرن ها تضمین کرده گاهی با شیوه ی زندگی هدف محور ما و خواسته های ذهنی ما در تضاد است. اما انسانها با وجود قدرت عادتها و نیاز به صرف انرژی ذهنی توانایی کنترل و مدیریت عادات خود را دارند. لذا اگر در ذهن خود رویای دستیابی به اهداف جدیدی را می پرورانید ابتدا باید به عادات مورد نیاز به دستیابی به آن اهداف بیندیشید و ببینید چه تغییراتی می بایست در عادات خود ایجاد کنید. کتاب قدرت عادت اثر چالز دوهیگ و خرده عادت ها اثر جیمز کلییر که در بخش منابع مفید همین وب سایت معرفی شده می تواند شرح مفصلی پیرامون چگونگی شکل گیری عادات باشد. همچنین در کتاب انسان ارزشمند، بخش مدیریت عادات شرح کاملی از چگونگی تغییر عادات ارایه شده است.
این تغییر عادات برای دسترسی به اهداف نه تنها در موضوعات فردی مهم و قابل تامل است، بلکه در حوزه های سازمانی و حتی در سطح جوامع هم بسیار مهم و قابل توجه است. چه بسیار سازمانهایی که در سطح کلان مدیریت، اهداف استراتژیک خود را تبیین می کنند اما عاداتِ منابع انسانی یا همان فرهنگ سازمانی که طی سالها شکل گرفته مانع دستیابی آنها به اهداف می شود، این موضوع در زمینه دستیابی کشورها به برنامه های دراز مدت خود هم صادق است. فرهنگ یکی از قدرتمندترین موانع در دستیابی به اهداف و استراتژی های نا همخوان و جدید است. لذا حتما باید یک همخوانی میان هدف گذاری و عادات سازمانی به وجود آید.
پیتر دراکر یکی از پیشکسوتان حوزه مدیریت جهان جمله معروفی دارد با این مضمون که فرهنگ استراتژی را برای صبحانه میخورد به این معنا که عادت های قالب بر سازمان یا جامعه اهمیتی به استراژی های تدوین شده نمیدهند. از این رو نگارنده پیشنهاد میدهد همیشه هنگام تدوین برنامه های و اهداف جدید خود نگاهی به خرده عادتهای رفتاری خود بیندازید چه بسا با تغییر عادات نیازی به تدوین اهداف نیز نداشته باشید و به خودی خود مسیر پیشرفت در حوزه مد نظر را طی کنید.
مطلب بسیار خوبی بود البته عوامل موثر دیگری هم حتما وجود داره که باید بررسی بشه ولی موضوع عدم هماهنگی فرهنگ و اهداف موضوع بسیار مهمی ست