رابطه شبکه های اجتماعی و کاهش عزت نفس

 اثر شبکه‌های اجتماعی بر کاهش عزت نفس

در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها نه تنها شیوه‌های ارتباطی ما را تغییر داده‌اند، بلکه بر روی نحوه‌ی تفکر و احساسات ما نیز تأثیر گذاشته‌اند. یکی از مباحث مهمی که در این زمینه مورد توجه قرار گرفته، تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس افراد است. عزت نفس به عنوان یک مفهوم روان‌شناختی، به ارزیابی فرد از خود و ارزش خود اشاره دارد و می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رفتارها، روابط اجتماعی و سلامت روانی داشته باشد. در این مقاله، به بررسی اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس پرداخته و نتایج تحقیقات جدید در این زمینه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

تعریف عزت نفس

عزت نفس به معنای ارزیابی مثبت یا منفی فرد از خود است. افرادی که دارای عزت نفس بالا هستند، معمولاً خود را ارزشمند و شایسته می‌دانند و در مواجهه با چالش‌ها و انتقادات، بهتر عمل می‌کنند. از سوی دیگر، افرادی که عزت نفس پایینی دارند، ممکن است احساس بی‌ارزشی، ناامیدی و عدم توانایی کنند. این احساسات می‌توانند به مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب منجر شوند (Rosenberg, 1965).

شبکه های اجتماعی و کاهش عزت نفس

شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، اینستاگرام و توییتر به کاربران این امکان را می‌دهند که با دیگران ارتباط برقرار کنند، تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و نظرات دیگران را مشاهده کنند. اگرچه این پلتفرم‌ها می‌توانند فرصت‌هایی برای ارتباطات مثبت فراهم کنند، اما تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده مداوم از شبکه‌های اجتماعی ممکن است به کاهش عزت نفس منجر شود.

تحقیقات اخیر

1. تحقیق بر روی نوجوانان و جوانان
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که نوجوانان و جوانان به دلیل حساسیت بیشتری که نسبت به نظرات دیگران دارند، بیشتر تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی قرار می‌گیرند. مطالعه‌ای که توسط Twenge و همکاران (2018) انجام شد، نشان داد که افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی با کاهش عزت نفس در میان نوجوانان مرتبط است. این مطالعه همچنین نشان داد که نوجوانانی که زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که احساس تنهایی و افسردگی کنند.

2. نقش مقایسه اجتماعی
یکی از عواملی که می‌تواند به کاهش عزت نفس در نتیجه استفاده از شبکه‌های اجتماعی منجر شود، مقایسه اجتماعی است. افراد معمولاً خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و این مقایسه می‌تواند احساس ناکافی بودن و بی‌ارزشی را ایجاد کند. تحقیقی که توسط Steers و همکاران (2014) انجام شد، نشان داد که افرادی که بیشتر در معرض تصاویر ایده‌آل و زندگی‌های موفق دیگران قرار دارند، احتمال بیشتری برای تجربه عزت نفس پایین دارند.

3. اثر محتوا
نوع محتوایی که کاربران در شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌کنند نیز تأثیر زیادی بر عزت نفس دارد. مطالعه‌ای که توسط Frison و Eggermont (2016) انجام شد، نشان داد که مشاهده محتوای مثبت و موفقیت‌آمیز دیگران می‌تواند به احساس عدم کفایت در فرد منجر شود. این احساس عدم کفایت می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس شود.

4. نقش تعاملات آنلاین
همچنین تعاملات منفی در شبکه‌های اجتماعی نیز می‌تواند به کاهش عزت نفس منجر شود. تحقیقی که توسط Vannucci و همکاران (2017) انجام شد، نشان داد که افرادی که با نظرات منفی یا انتقادی از سوی دیگران مواجه می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که عزت نفس خود را از دست بدهند. این تعاملات منفی می‌توانند شامل قلدری آنلاین یا نظرات تحقیرآمیز باشند.

عوامل مؤثر بر تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس

عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس را تحت تأثیر قرار دهند:

1. سن و جنسیت: تحقیقات نشان داده‌اند که نوجوانان و جوانان به ویژه تحت تأثیر مقایسه‌های اجتماعی قرار دارند. همچنین زنان بیشتر از مردان به تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس خود واکنش نشان می‌دهند (Tiggemann Slater, 2014).

2. نوع استفاده: نوع استفاده از شبکه‌های اجتماعی نیز اهمیت دارد. کاربرانی که بیشتر به مصرف محتوا می‌پردازند (مانند تماشای تصاویر) نسبت به کاربرانی که فعالانه در گفتگوها شرکت می‌کنند، بیشتر تحت تأثیر کاهش عزت نفس قرار می‌گیرند (Verduyn et al., 2015).

3. ویژگی‌های شخصیتی: ویژگی‌های شخصیتی مانند خودآگاهی و حساسیت به انتقاد نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند. افرادی که دارای ویژگی‌های خودآگاهی پایین هستند، بیشتر احتمال دارد که تحت تأثیر نظرات دیگران قرار بگیرند (Vogel et al., 2014).

حتی الگوریتم های اینستاگرام آسیب زا هستند

اینستاگرام به عنوان یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی، نقش مهمی در شکل‌دهی به تجربیات آنلاین کاربران دارد. با این حال، الگوریتم‌های این پلتفرم می‌توانند به بروز سطحی‌نگری در مصرف محتوا و تعاملات اجتماعی منجر شوند. 

الگوریتم‌های اینستاگرام و نحوه کارکرد آنها

الگوریتم‌های اینستاگرام به منظور ارائه محتوای جذاب‌تر و مرتبط‌تر به کاربران طراحی شده‌اند. بر اساس تحقیقات اخیر، این الگوریتم‌ها با تجزیه و تحلیل رفتار کاربران، از جمله لایک‌ها، نظرات و زمان صرف شده بر روی پست‌ها، سعی در پیش‌بینی محتوایی دارند که احتمالاً مورد توجه هر کاربر قرار خواهد گرفت (Kumar et al., 2022). این فرآیند شخصی‌سازی می‌تواند به کاهش تنوع محتوای مصرفی و افزایش سطحی‌نگری منجر شود. که همین عامل نیز یکی از  شواهد رابطه  شبکه های اجتماعی و کاهش عزت نفس است.

تأثیر الگوریتم‌ها بر توجه و تمرکز

مطالعات نشان می‌دهند که الگوریتم‌های اینستاگرام کاربران را به سمت محتوای فوری و سطحی سوق می‌دهند. براساس یک تحقیق جدید، کاربران تمایل دارند تا بیشتر بر روی محتوای بصری و کوتاه تمرکز کنند و از تعامل با محتوای عمیق‌تر و تحلیلی اجتناب کنند (Tiggemann Slater, 2021). این نوع مصرف محتوا می‌تواند باعث کاهش ظرفیت شناختی برای پردازش اطلاعات پیچیده شود.

حباب‌های اطلاعاتی و اثرات آنها

حباب‌های اطلاعاتی نیز یکی از پیامدهای مهم استفاده از الگوریتم‌های اینستاگرام هستند. کاربران معمولاً با محتوایی مواجه می‌شوند که با علایق و باورهای آنها همسو است. این پدیده می‌تواند منجر به تقویت تعصبات و کاهش تنوع فکری شود (Sun et al., 2022). در نتیجه، کاربران کمتر با دیدگاه‌های مختلف مواجه می‌شوند و این امر سطحی‌نگری را تشدید می‌کند.

تأثیر بر روابط اجتماعی و گفت‌وگوهای عمومی

الگوریتم‌ها همچنین بر کیفیت تعاملات اجتماعی تأثیر منفی دارند. تحقیقات نشان داده‌اند که کاربران بیشتر تمایل دارند تا در بحث‌های کم‌عمق شرکت کنند و از پرداختن به موضوعات پیچیده‌تر اجتناب کنند (Frison Eggermont, 2021). این وضعیت نه تنها بر روابط فردی تأثیر منفی دارد بلکه می‌تواند بر گفت‌وگوهای عمومی نیز تأثیر بگذارد.

شبکه های اجتماعی و کاهش عزت نفس

نتایج و پیامدها

کاهش عزت نفس ناشی از استفاده از شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت روانی افراد داشته باشد. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، بیشتر مستعد افسردگی، اضطراب و مشکلات روانی دیگر هستند (Keles et al., 2020). همچنین، کاهش عزت نفس می‌تواند منجر به رفتارهای  خودآسیب‌زننده شود.

برای مقابله با اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس، پیشنهاداتی وجود دارد:

1. آموزش مهارت‌های مقابله‌ای: آموزش مهارت‌هایی مانند مدیریت استرس و تفکر واقع گرایانه می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر با تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی مقابله کنند.

2. تنظیم زمان استفاده: محدود کردن زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و انتخاب زمان‌هایی برای دوری از آنها می‌تواند به کاهش تأثیرات منفی کمک کند.

3. تقویت ارتباطات واقعی: تشویق افراد به ایجاد ارتباطات واقعی و عمیق‌تر با دوستان و خانواده می‌تواند احساس حمایت اجتماعی را افزایش دهد و عزت نفس را تقویت کند.

4. آگاهی‌بخشی: افزایش آگاهی درباره تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر روی سلامت روانی می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر تصمیم بگیرند و از آسیب‌ها جلوگیری کنند.

نتیجه‌گیری

شبکه‌های اجتماعی با وجود مزایایی که دارند، می‌توانند تأثیرات منفی قابل توجهی بر عزت نفس افراد داشته باشند. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که استفاده مداوم از این پلتفرم‌ها می‌تواند به کاهش احساس ارزشمندی و افزایش احساس تنهایی منجر شود. همچنین الگوریتم های بسیاری از این شبکه های اجتماعی صرفا محتواهای سطحی و سرگرم کننده را به نمایش می گذراند و از محتوای عمیق پشتیبانی نمی کنند، بنابراین، ضروری است که افراد نسبت به تأثیرات شبکه‌های اجتماعی آگاه باشند و راهکارهایی برای مدیریت آنها پیدا کنند. با اتخاذ رویکردهای مناسب، می‌توانیم از مزایای ارتباطات آنلاین بهره‌مند شویم بدون اینکه تحت تأثیرات منفی آن قرار بگیریم.

منابع

1. Frison, E., Eggermont, S. (2016). The relationship between different types of Facebook use and adolescents’ feelings of loneliness and depression: A longitudinal study. *Journal of Adolescence*, 51, 25-34.

2. Keles, B., McCrae, N., Grealish, A. (2020). A systematic review: The impact of social media on young people’s mental health. *Journal of Psychiatric Research*, 127, 191-198.

3. Rosenberg, M. (1965). *Society and the Adolescent Self-Image*. Princeton University Press.

4. Steers, M.-L. N., Wickham, R. E., Acitelli, L. K. (2014). Seeing everyone else’s highlight reels: How Facebook usage is linked to depressive symptoms. *Journal of Social and Clinical Psychology*, 33(8), 821-841.

5. Tiggemann, M., Slater, A. (2014). NetGirls: The Internet, Facebook, and body image concern in adolescent girls. *International Journal of Eating Disorders*, 47(6), 630-633.

6. Twenge, J. M., Joiner, T. E., Rogers, M. L., Martin, G. N. (2018). Increases in depressive symptoms, suicide-related outcomes, and suicide rates among U.S. adolescents after 2010 and links to increased new media screen time. *Clinical Psychological Science*, 6(1), 3-17.

7. Vannucci, G., Flannery, K. M., Ohannessian, C. M. (2017). Social media use and anxiety in adolescents: A longitudinal study. *Journal of Adolescence*, 55, 86-95.

8. Verduyn, P., Lee, D., Park, J., Shih, M. (2015). Passive Facebook usage undermines affective well-being: Experimental and correlational evidence. *Emotion*, 15(3), 331-338.

9. Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., Eckles, K. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem: The effects of Facebook on young women’s body image concerns and mood. *Body Image*, 11(2), 243-250.

با توجه به تأثیرات عمیق شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس افراد، مهم است که جامعه علمی، والدین و خود افراد نسبت به این موضوع آگاه باشند و اقداماتی برای کاهش آسیب‌ها انجام دهند.

شبکه های اجتماعی و کاهش عزت نفس

وحید زارعی