چطور والدین خلاقیت کودکان را از بین می برند

خلاقیت کودکان

خلاقیت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انسانی است که به فرد امکان می‌دهد تا به شیوه‌های نوآورانه به مسائل و چالش‌ها پاسخ دهد. در دوران کودکی، خلاقیت به طور طبیعی در افراد شکل می‌گیرد و والدین نقش کلیدی در پرورش یا سرکوب این خلاقیت دارند. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از والدین به طور ناخواسته اقداماتی انجام می‌دهند که می‌تواند خلاقیت کودکان را تحت تأثیر منفی قرار دهد. در این مقاله، به بررسی سه عامل اصلی که می‌تواند منجر به کاهش خلاقیت در کودکان شود، پرداخته خواهد شد.

به یاد داشته باشیم که خلاقیت به معنای عدم رعایت قواعد و قوانین از پیش تعیین شده و توانایی خلق راهکاری نو است. بنابرین اغلب کودکان ما از بدو تولد خلاق هستند.

عامل اول: محدودیت‌های ساختاری

مهمترین عاملی که می‌تواند خلاقیت کودکان را کاهش دهد، محدودیت‌های ساختاری و قوانین سخت‌گیرانه‌ای است که والدین برای فرزندان خود وضع می‌کنند. این محدودیت‌ها ممکن است شامل زمان‌بندی‌های دقیق برای فعالیت‌ها، ممنوعیت‌های شدید در مورد بازی و تجربیات جدید، و الزامات سخت برای انجام وظایف باشد. این نوع محدودیت‌ها می‌تواند احساس آزادی و استقلال را در کودکان کاهش دهد. متاسفانه یک تفکر افراطی درباره نظم، که به عنوان مهمترین عامل موفقیت معرفی می شود می تواند اثرات سویی بر خلاقیت کودکان داشته باشد. اگر چه داشتن نظم مهم است اما افراط در منظم بودن تمام امور عوارضی هم دارد. 

مطالعاتی که در سال‌های اخیر انجام شده‌اند، نشان می‌دهند که کودکانی که در محیط‌های آزادتر و بدون محدودیت‌های سخت رشد می‌کنند، تمایل بیشتری به خلاقیت و نوآوری دارند. به عنوان مثال، تحقیقی در سال 2018 نشان داد که کودکانی که زمان بیشتری را برای بازی آزاد دارند، قادرند ایده‌های خلاقانه‌تری ارائه دهند و در حل مسائل بهتر عمل کنند. این نوع بازی‌ها به کودکان اجازه می‌دهد تا تخیل خود را گسترش دهند و مهارت‌های حل مسئله را تقویت کنند.

عامل دوم: فشار برای موفقیت

یکی از عوامل اصلی که می‌تواند خلاقیت کودکان را تحت تأثیر قرار دهد، فشار والدین برای دستیابی به موفقیت‌های تحصیلی و اجتماعی است. والدین ممکن است با انتظارات بالا و اهداف مشخص، فرزندان خود را تحت فشار قرار دهند. این فشار می‌تواند منجر به اضطراب و استرس در کودکان شود و آن‌ها را از تجربه‌های خلاقانه بازدارد.

تحقیقات نشان داده‌اند که کودکانی که تحت فشار برای دستیابی به نمرات بالا یا موفقیت‌های اجتماعی قرار دارند، کمتر تمایل به ریسک‌پذیری و آزمایش ایده‌های جدید دارند. این امر می‌تواند منجر به عدم اعتماد به نفس در توانایی‌های خلاقانه آن‌ها شود. متاسفانه رقابتی شدن سیستم آموزشی کشور که اساسا به جای اصل آموزش، موفقیت در آموزش را ملاک قرار داده، فشار رقابتی زیادی به کودکان وارد می کند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای در سال 2016 نشان داد که کودکانی که در محیط‌های رقابتی بزرگ شده‌اند، معمولاً تمایل کمتری به ابراز خلاقیت دارند و بیشتر به دنبال تأیید والدین و معلمان هستند تا کشف ایده‌های جدید.

عامل سوم: عدم حمایت از خلاقیت

عامل سوم که می‌تواند منجر به کاهش خلاقیت در کودکان شود، عدم حمایت والدین از فعالیت‌های خلاقانه فرزندان است. بسیاری از والدین ممکن است به جای تشویق فرزندان خود به ابراز خلاقیت، آن‌ها را به سمت فعالیت‌های سنتی‌تر و متداول‌تر هدایت کنند. این امر می‌تواند شامل عدم توجه به هنر، موسیقی یا دیگر فعالیت‌های خلاقانه باشد.

تحقیقات نشان داده‌اند که کودکانی که از سوی والدین خود حمایت و تشویق می‌شوند تا به فعالیت‌های خلاقانه بپردازند، معمولاً دارای سطح بالاتری از خلاقیت هستند. مطالعه‌ای در سال 2019 نشان داد که حمایت عاطفی و عملی والدین از فعالیت‌های هنری و خلاقانه موجب افزایش اعتماد به نفس و انگیزه در کودکان می‌شود. این امر نه تنها به رشد خلاقیت کمک می‌کند بلکه باعث توسعه مهارت‌های اجتماعی و عاطفی نیز می‌شود.

نتیجه‌گیری

در نهایت، والدین باید آگاه باشند که رفتارها و انتظارات آن‌ها می‌تواند تأثیر عمیقی بر خلاقیت کودکان داشته باشد. از این رو به جای دنبال کردن کلاسهای خلاقیت و یا غیره که شاید در جای خود مفید باشند باید مراقب سلب خلاقیت کودکان خود باشند. فشار برای موفقیت، محدودیت‌های ساختاری و عدم حمایت از فعالیت‌های خلاقانه سه عامل اصلی هستند که می‌توانند منجر به کاهش خلاقیت در کودکان شوند. برای پرورش یک نسل خلاق و نوآور، والدین باید فضایی آزاد و حمایتی برای فرزندان خود فراهم کنند تا آن‌ها بتوانند تخیل خود را شکوفا کنند و ایده‌های جدید را امتحان کنند. ایجاد تعادل بین انتظارات و آزادی عمل می‌تواند کلید موفقیت در پرورش خلاقیت در کودکان باشد.

منابع

1. Amabile, T. M. (2016). “Creativity in Context: Update to the Social Psychology of Creativity.” Westview Press.

2. Csikszentmihalyi, M. (2018). “Creativity: Flow and the Psychology of Discovery and Invention.” Harper Perennial Modern Classics.

3. Robinson, K. (2019). “Out of Our Minds: Learning to be Creative.” Capstone.

4. Runco, M. A., Jaeger, G. J. (2018). “The Standard Definition of Creativity.” Creativity Research Journal, 24(1), 92-96.

5. Vygotsky, L. S. (2017). “Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes.” Harvard University Press.

وحید زارعی 

دیگرگونه مرجع معرفی کتاب و منابع توسعه فردی محلی برای اندیشیدن