روش های افزایش تمرکز و بهبود یادگیری

افزایش تمرکز

تمرکز یکی از مهمترین عوامل موفقیت در هر فعالیتی است، اما امروزه با وجود دزدان توجه و مشغله بسیار زیادِ انسانها، تمرکز بر روی کارها و فعالیت ها به خصوص مطالعه بسیار سخت تر از قبل شده است. هر چند تمرکز در هر فعالیتی باعث بهبود نتایج فعالیت می شود اما از آنجا که همه ی ما نیازمند یادگیری مستمر هستیم و افزایش تمرکز باعث بهبود یادگیری و کیفیت مطالعه ما می شود، این مقاله را به روش های افزایش تمرکز برای بهبود یادگیری اختصاص می دهیم. 

در برخی مواقع اختلال در توجه و ناتوانی در تمرکز به دلیل خاصی شکل می گیرد که با از بین بردن آنها خودبه خود تمرکز ما در مطالعه نیز بهبود می یابد.

عواملی مانند خستگی چه ناشی از کارهای مختلف دیگر باشد و یا ناشی از مطالعه، می تواند تمرکز ما را کاهش دهد، همچنین استرس و یا محیط نا مناسب می تواند از عوامل کاهش تمرکز ما و در نتیجه کاهش اثربخشی مطالعه و یادگیری باشند. یکی دیگر از عوامل موثر بر بهم ریختن تمرکز نیز عدم علاقه ما به موضوع و یا مورد مطالعه است، که خود به خود فرد را به حواس پرتی و عدم توجه به موضوع سوق می دهد. 

مایکل هایت در کتاب FREE TO FOCUS به تکنیک های بهره وری اشاره کرده و ادعا کرده که اولویت در موفق شدن الزاما انجام کارهای بیشتر نیست، بلکه بسیاری از کارهایی که انجام می‌دهیم صرفا انرژی ما را از بین می‌برد، هایت در کتاب هنر دستیابی به تمرکز (که البته ترجمه بهتر آن می تواند فراغت برای تمرکز باشد) به این موضوع اشاره می‌کند که برای تمرکز بیشتر و بهره وری ابتدا باید فراغت داشته باشیم.

جدای از اختلالات روانشناختی مانند “نقص توجه” که می بایست زیر نظر روانپزشک و یا روانشناسان درمان شود. بسیاری از اشکالات به وجود آمده حاصل از بی توجهی و نبود تمرکز به دلیل عدم برنامه ریزی و ناآگاهی ما به شیوه های افزایش توجه رخ می دهد. در همین راستا هایت در کتاب خود پیشنهاد می دهد که ابتدا می بایست با مشخص کردن اولویت های زندگی که بر اساس اهداف و ارزشهای ما شکل گرفته، کارهای اضافه و بی فایده را از زندگی خود حذف کنیم. حذف کارهای اضافه و ایجاد فراغت خود می تواند موجب بهبود تمرکز ما بر کارهای باقیمانده شود.

در همین راستا برنامه ریزی برای کارها و قرار دادن کارها در زمان و مکان مناسب می تواند موجب افزایش تمرکز ما بر روی آن کار خاص شود که در اینجا با توجه به موضوع ما که بحث روش های افزایش تمرکز و بهبود یادگیری است، این کار می تواند موجب افزایش اثر بخشی مطالعه و بهبود فرآیند یادگیری شود. 

توجه به اینکه در چه زمانی از روز ذهن ما آمادگی بیشتری برای یادگیری دارد و شاداب تر است و اینکه در چه زمان و مکانی مزاحمت های کمتری برای ذهن ما ایجاد می شود نکته بسیار مهمی در جهت کاهش حواس پرتی ها و افزایش تمرکز ما خواهد بود. ضمن اینکه ذهن ما بر اساس عادت به محیط با ورود به زمان و مکان همیشگی خود را آماده دریافت اطلاعات و مطالعه می کند. همانطوری که ممکن است با دیدن تلویزیون ذهن شما هوس خوردن یک اسنک کند سرنخ های محیطی ذهن شما را آماده دریافت اطلاعات خواهد کرد و این می تواند با تکرار بیشتر موجب بهبود فرآیند یادگیری شما شود. پس حتما مکان خاص و مناسبی که دور از سر و صدا و دارای محیط مناسب و آرام باشد را برای مطالعه انتخاب کنید

نکته دیگر در انتخاب مکان یادگیری و مطالعه، حذف وسایل و اشیایی است که می تواند موجب حواس پرتی شما شوند. تا حد امکان وسایل و تجهیزات اضافه را از محیطی که می خواهید در آن بر روی مطالعه و یا حتی کارهای حساس دیگر تمرکز کنید دور نمایید. باید بدانید که اشیا می توانند برای ما مفاهیمی ایجاد کنند که خود محرک ما برای دور شدن از کار اصلی باشد. مثلا وقتی شما گوشی موبایل خود را می بینید مغز به شما دستور می دهد که آنرا چک کنید از این رو دوری از گوشی و هر وسیله دیگری که شما را به انجام کاری غیر از مطالعه فرا می خواند، می تواند یکی از روشهای کاهش حواس پرتی باشد. 

در ابتدای این مطلب گفتیم که خستگی نیز می تواند از عوامل کاهش تمرکز و بهره وری در یادگیری باشد. از این رو حفظ سلامت جسمانی از طریق ورزش، تمرینات تنفسی، خواب کافی و تغذیه مناسب از دیگر روشهای بهبود تمرکز و یادگیری هستند. 

هر چند موضوع تمرکز موضوعی بسیار گسترده است که حتما بعدها بیشتر در مورد آن صحبت خواهیم کرد و کتاب ها و منابع بسیار مفیدی را هم در بخش معرفی کتاب ها در همین سایت درباره این موضوع معرفی کرده ایم اما به عنوان آخرین و یا شاید مهمترین مطلب باید گفت که تمرکز هم مانند بسیاری دیگر از عناوین در توسعه فردی و بهبود مهارتهای ذهنی یک مهارت قابل توسعه  و بهبود است. مغز ما می تواند سیستم ها و فرآیند ها و عصب های مورد نیاز برای تمرکز را تقویت کند. از اینرو هر چه بیشتر تلاش کنید که به تمرکز دست یابید قدرت مغز شما در افزایش تمرکز نیز مانند عضلات بدنتان بهبود می یابد. به عنوان مثال می توانید این تمرین ساده  را انجام دهید.

– یک موضوع خاص را انتخاب کنید.
– به مدت ۵ دقیقه تمرکز خود را روی این موضوع حفظ کنید.
– در صورت پراکندگی فکری، به موضوع خود بازگردید.

چندین بار این فرآیند را تکرار کنید این تمرینات مانند تمرینات بدنسازی که باعث تقویت عضلات می شوند می توانند بخشهای مرتبط با تمرکز را در ذهن شما تقویت کنند. 

چطور یادگیری خود را بهبود دهیم؟

پس از مبحث تمرکز که یکی از کلید واژه های بهبود یادگیری است در این مطلب چند راهکار برای بهبود یادگیری و ماندگاری مطالب در ذهن ارایه می دهم. 

یادگیری یکی از فرآیندهای مهم در زندگی است و بدیهی است که برای بهبود کیفیت زندگی، به دنبال بهبود و گسترش آن هستیم. برای داشتن یادگیری عمیق تر، باید روش‌های مناسب و موثر را پیش بگیریم. در اینجا، چهار روش برای یادگیری عمیق تر را بررسی می‌کنیم.

۱. خواندن با تمرکز

پیش از این درباره تمرکز و اهمیت آن صحبت کردیم بنابرین در این قسمت شما را به مطالب قبلی و کتابهای معرفی شده ارجاع می دهم. 

۲. تدریس به دیگران

تدریس به دیگران یکی از روش‌های موثر برای یادگیری عمیق تر است. با تدریس به دیگران، شما باید مطلب را به صورت کامل و دقیق به دیگران توضیح دهید که باعث می‌شود شما بهترین فرصت را برای یادگیری مطلب داشته باشید. همچنین،  تدریس به دیگران، موجب می شود که  از نظرات و پرسش‌های آن‌ها استفاده کنید و بتوانید مطالب را بهتر و عمیق تر درک کنید. همچنین تدریس به دیگران باعث می‌شود که شما بتوانید بر تجربه‌های خود متمرکز شوید و تجربیات گذشته شما درباره آن موضوع در ذهنتان منعکس شود. با انعکاس بر تجربه‌های خود، شما می‌توانید به یادگیری عمیق تر دست یابید و به مفاهیم به صورت کامل و جامع تسلط داشته باشید.

۳. استفاده از تکنولوژی

استفاده از تکنولوژی یکی از روش‌های موثر برای یادگیری عمیق تر است. با استفاده از تکنولوژی، می‌توانید به محتوای آموزشی در هر زمان و هر مکان دسترسی داشته باشید. به طور مثال به وسیله ابزارهای نکته برداری و یا استفاده همزمان از موتورهای جستجو و یادگیری کلیدواژه ها و گستردگی موضوع به یادگیری خود کمک کنید. و یا حتی به وسیله ابزارهای ضبط صدا، مطالب را برای خود تکرار کرده و یکبار دیگر به خلاصه آنچه آموخته اید گوش دهید. 

۴. تمرین و تکرار

تمرین و تکرار یکی از روش‌های موثر برای یادگیری عمیق تر است. با تمرین و تکرار، شما مطلب را به خوبی درک می‌کنید و به یادگیری عمیق تر دست می‌یابید. این تمرین و تکرار می تواند از طریق روشهای مختلف باشد تا مطلب را از طریق کانال های مختلف ورودی وارد ذهن ما کند. به طور مثال یادداشت برداری از مطلب و مطالعه مجدد یادداشتها و یا ضبط صدا که قبلا به آن اشاره شد. حتی اگر در حوزه ای هیچ استعدادی نداشته باشید، فراموش نکنید که تمرین و تکرار می تواند معجزه کند و در نهایت شما بر آن مطلب تسلط خواهید یافت.

۵. انتخاب منابع درست

یکی از مواردی که باعث کاهش اثر بخشی مطالعه و ناتوانی در یادگیری می شود. انتخاب نا مناسب منابع آموزشی است. انتخاب کتاب و منابع مناسب که متناسب با سطح ما طراحی شده باشند و همینطور زمینه های علمی دقیق و شفافی داشته باشند، می تواند عامل مهمی در بهبود یادگیری و افزایش اثر بخشی مطالعه داشته باشد. 

و به عنوان نکته پایانی در زمینه بهبود یادگیری یک توصیه شخصی برای شما دارم. سعی کنید در هنگام یادگیری یک موضوع مسایل جانبی آن موضوع را نیز بررسی کنید. به طور مثال یادگیری نام نویسندگان آن موضوع و سرگذشت آنها، تاریخچه به وجود آمدن آن علم و یا نظریه، کشورهای صاحب آن علم و یا حتی نظریه های مخالف آن موضوع و جریان های فکری آن می توانند در افزایش احتمال ذخیره سازی طولانی مدت مطالب در ذهن ما موثر باشند. 

وحید زارعی 

توسعه فردی وحید زارعی مشاور و مدرس مدیریت و توسعه فردی مولف کتاب انسان ارزشمند کارگاه های توسعه فردی در گیلان و رشت مدرس مذاکره و مهارتهای ارتباطی و تصمیم گیری